I.TBMM′İN AÇILIŞI (23 NİSAN 1920)
♦ İstanbul işgal edilip Mebusan Meclisi kapatılınca Mustafa Kemal 19 Nisan’da bir genelge yayınlayarak milletvekillerini Ankara′ya çağırdı.
♦ Bu genelge ile ayrıca bazı bölgelerde seçim çalışmalarının da başlamasını istedi.
♦ Sonuçta 23 Nisan 1920’de eski ve yeni milletvekilleri ile 78 kişi meclisi açtı.
♦ Bu sayı daha sonra 376’ya kadar çıkacaktır. Bir gün sonra Mustafa Kemal başkanlık divanına seçildi.
Mustafa Kemal meclise bir önerge verdi. Bu önergede:
♦ Hükümet kurulması gereklidir.
♦ Bu hükümete geçici veya padişahın vekili adını vermek yanlış olur.
♦ Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanı olmalıdır.
♦ Egemenlik millete ait olmalıdır.
♦ Yasama, yürütme ve yargı meclisin içinde olmalıdır.
♦ Meclisin üstünde hiçbir güç olmamalıdır.
♦ Yürütmeyi meclis hükümeti aracılığıyla kullanmalıdır.
♦ Halifenin ve padişahın durumuna sonradan bu meclis karar vermelidir.
♦ Bu önerge kabul edildi. Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye’ye kaynak teşkil edecektir.
♦ Bu meclis açılınca ve hükümet kurulunca artık gücünü halktan alan bir hükümet doğmuştur.
♦ Bu mevcut duruma da cumhuriyet denilmektedir. Adı konulmasa da cumhuriyet uygulamaya konulmuştu.
♦ Bunu o zaman söylemek birlik beraberlik açısından olumlu olmazdı. Bu yüzden padişaha bağlılık ifadeleri kullanılıyordu.
♦ Bu meclis ilk iş olarak bir hükümet kurdu. Daha sonra bir komisyon kurularak anayasa hazırlanmaya başlandı.
Bu meclis:
♦ Olağanüstü yetkilere sahip bir kurucu meclistir.
♦ Meclisin içinde çok değişik fikir ve meslek gurupları olup hepsinin ortak gayesi memleketin bağımsızlığıdır.
♦ Meclis başkanı ve hükümet seçimi parlamenter sisteme ters düşmektedir bu da bazı karışıklıklara neden olmuştur.
♦ Bu meclisin açılması ile millet iradesine dayanan yeni bir devlet kurulmuş, milli egemenlik ilkesi tam olarak gerçekleşmiştir.
♦ Geçici bir meclis olmadığını aldığı karalarla ve yaptığı uygulamalarla göstermiştir.
♦ Kararlar hızlı alınsın diye meclis hükümeti sistemi benimsemiştir.
♦ Yasama, yürütme ve yargıyı bünyesinde toplayarak halkın tek temsilcisi olduğunu göstermiştir.
♦ Temsil kurulunun görevi sona ermiştir.
♦ Vatanı işgalden kurtarmıştır.
♦ Saltanatı kaldırmıştır.
♦ İstiklal mahkemelerini kurmuştur.
İLK ANAYASA TEŞKİLAT-I ESASİYE (20 OCAK 1921)
Meclis açıldıktan sonra bir komisyon kurularak anayasa hazırlanmaya başlandı.
Çünkü:
♦ Meclis çalışmalarının düzeni için
♦ Meclisin meşruluğu için
♦ Meclisin güvenilir ve itibarlı olması için bağlı bulunması gereken bir yasa olmalıydı.Bu komisyon 23 maddeden oluşan bir anayasa hazırladı.
Cumhuriyet tarihimizin bu ilk anayasasının temel maddeleri şunlardır:
♦ Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
♦ TBMM Türkiye Devleti’ni yönetir.
♦ Hükümet TBMM hükümeti adını alır.
♦ Kanunları yapma ve yürütme yetkisi TBMM’ye aittir.
♦ TBMM’yi halk seçer.
♦ Seçimler iki yılda bir yapılır.
♦ Bakanları meclis seçer.
♦ Başbakanı bakanlar seçer.
♦ Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başıdır.
♦ Şer’i hükümlerin uygulaması meclise aittir.
Bu anayasa:
♦ Savaştan dolayı ve kararlar hızlı alınsın diye kısa ve öz tutulmuştur.
♦ Saltanatla ilgili kararlar sonraya bırakılmıştır.
♦ TBMM’nin yaptırım gücünü ve itibarını artırmıştır.
♦ Ulusal güçlerin birleştirilmesinde önemli rol oynamıştır.
♦ Savaştan dolayı vatandaşlık hakları, yargı işleri, TBMM’nin yetki ve görevleri vs. eksik kalmıştır.
♦ Bu anayasa laik değildir.
♦ Türk tarihinde egemenlik ilk kez millete verilmiştir.
♦ Türk devletinin ilk anayasasıdır.
♦ Meclis hükümeti sistemi ve Meclis üstünlüğü benimsenmiştir.
♦ Devlet başkanı yoktur.
♦ Devletin rejimi belirlenmemiştir.
♦ Kuvvetler birliği ilkesi benimsenmiştir.
♦ Seçmen yaşı 18 olarak belirlenmiştir.
