HAVZA GENELGESİ(28-29 Mayıs 1919)
♦ Mustafa Kemal Samsun’dan sonra Havza’ya geldi ve hemen çalışmalara başladı. Buradan askeri birliklere gönderdiği emirde
♦ Askerlerinizi terhis etmeyin
♦ Silahlarınızı teslim etmeyin
♦ 29 Mayıs’ta ise Müdafaa-i Hukuk guruplarına ve belediye başkanlıklarına birer genelge gönderdi.
♦ Genelgede İşgalleri protesto edici mitingler düzenleyin
♦ İtilaf devletlerine ve İstanbul hükümetine protesto telgrafları çekin Emrini verdi.
♦ Kendisi 30 Mayıs’ta Havza’da bir miting düzenledi. Mustafa Kemal Samsun’a çıkmadan önce de mitingler düzenlenmişti.
♦ İstanbul′da İzmir’in işgalinden önce bunu protesto edici 150 bin kişinin katıldığı bir miting düzenlenmişti.
♦ Mustafa Kemal mitinglerle düşmanın yurdu terk etmeyeceğini biliyordu.
♦ Böyle bir yol izlemekteki gayesi şuydu.
♦ Milli bilinci uyandırmak ve uyanık tutmak
♦ Halkı aynı gaye karşısında birleştirmek
♦ İstanbul hükümetinin kabul ettiği şartları Anadolu’nun kabul etmediğini göstermek
♦ İşgalcilere karşı idari ve askeri yöneticilerin ve Anadolu halkının tepkisini öğrenmek, nabız ölçmek
♦ Halkın düşmanla mücadeleye hazır olup olmadığını öğrenmek
♦ Kendisinin bu davanın lideri olacağını ortaya atmak
♦ Genelgeden sonra mitingler düzenlendi. İngilizler ise bu gelişmeler karşısında hükümete baskı yapmaya başladı.
♦ İstanbul hükümeti de bu durum karşısında Mustafa Kemal’i 8 Haziran’da geri çağırdı.
♦ Fakat Mustafa Kemal geri dönmeyip işine devam edecektir.
AMASYA GENELGESİ (22 HAZİRAN 1919)
* Havza’da yayınlanan genelge bir şeyi daha ortaya koymuştu.
* O da kurtuluşun teşkilatlanmayla mümkün olacağı idi.
* Gazi çalışmalarını bir programa bağlamak istiyordu. Fakat bazı tereddütleri vardı.
Bunlar:
♦ Anadolu’da bir teşkilatlanma vardı ama yeterli değildi.
♦ Erzurum’da ve Balıkesir’de kongreler düzenlenecekti ama bölgeseldi.
♦ Mustafa Kemal tüm yurdu kapsayacak bir teşkilatlanmadan yana olup kurtuluşun bununla mümkün olacağına inanıyordu.
♦ O halde tüm yurttaki teşkilatlar birleştirilmeliydi. Bunun gerçekleşmesi için de bu teşkilat temsilcilerinin bir yerde toplanması gerekmekteydi.
Bunu gerçekleştirmek için Amasya’dan bir genelge yayınladı.
♦ Devletin bütünlüğü ve milletin istiklâli tehlikededir.
♦ Başkentteki hükümetimiz, galip devletlerin denetleme ve baskısı altında bulunduğundan, görevini yapamıyor.
♦ Bu durum milletimizi yok saymaktadır. Bu durumdan milletimizi milletin azmi ve kararı kurtaracaktır.
♦ Milletin istiklâlini kurtarmak için, her türlü tesir ve baskıdan uzak bir Milli-Heyet’in kurulması gerekmektedir.
♦ Bunun için yazışmalar sonunda, Anadolu’nun en güvenilir yeri Sivas’ta Milli Kongre’nin toplanması, kararlaştırılmıştır.
♦ Fırka anlaşmazlıkları gözetilmeden her sancaktan halkın güvenini kazanmış üç Murahhas’ın mümkün olan çabuklukla, yola çıkarılması gerekir.
♦ Her ihtimale karşı bunun bir “milli sır” olarak tutulması ve gereken yerlerden yolculuğun değişik adla ve kılıkla yapılması lâzımdır.
♦ Doğu illerimiz adına,10 Temmuz’da Erzurum’da yapılması kararlaştırılan kongre için, Vilâyeti Şarkıyye, Müdafaa-i Hukuki Milliye ve Reddi-İlhak Cemiyetleri’nden seçilen üyeler, zaten Erzurum’a doğru yola çıkarılmışlardır.
♦ O zamana değin öteki illerimizin murahhasları Sivas’a ulaşacağından, Erzurum Kongresi üyeleri de Sivas’a hareket edecektir.
♦ Bu maddelere göre, Müdafaa-i Hukuki Milliye cemiyetleri ve belediye başkanlıklarınca murahhasların seçilmesi ve yola çıkarılması hakkında, yurtseverlikle yardımcı olmanızı ve onların adlarıyla yolculuk tarihlerinin, telgrafla bildirilmesini istirham ederim.
♦ Kumandanlıklara belgenin ulaşıp ulaşmadığının bildirilmesi
* Havza (28-29 Mayıs 1919) Ve Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
Bu genelgenin özelliklerine bakıldığında
♦ Ulusal güçlerin birleştirilmesi amacıyla Sivas’ta bir kongre istemiştir.
♦ İlk defa millet egemenliğinden bahsetmiştir.
♦ Kurtuluş savaşının amacını gerekçesini yöntemini ortaya koymuştur.
♦ Türk inkılâbının ihtilal safhasını Anadolu ihtilalini başlatmıştır.
♦ Mustafa Kemal yetkilerini aşarak Osmanlıya başkaldırmıştır.
♦ Milleti İstanbul hükümetine ve işgalcilere karşı koymaya çağırmıştır.
♦ İstanbul hükümetinin baskıdan dolayı görevini yapamadığını açıklamıştır.
♦ Her ilden temsilciler istemiş, seçim işini müdafaa-i hukuk gruplarına ve belediye başkanlıklarına, denetim işini ise kumandanlıklara bırakmıştır.
♦ Samsun’a çıkışla fiilen başlayan milli mücadeleyi resmen başlattı.
♦ Milli mücadelenin başladığını halka duyurdu.
♦ Milli egemenlik ilkesini ortaya koymuştur.
♦ Bağımsızlığı kayıtsız şartsız ortaya koymuş ve bunu hukuki bir belgeye dayandırmıştır.
♦ Yeni bir Türk Devleti’nin kuruluşunu hazırlayan temel vesikadır ve kurtuluşun ilk ciddi hazırlığıdır.
♦ İşin mitinglerle çözülemeyeceğini, bu davanın millete dayalı olursa başarılı olacağını ortaya koymuş ve bu davayı millete mal etmeye çalışmıştır.
♦ Milli mücadeleyi tek elden yönetmeyi amaçlamıştır.
♦ Milli mücadelenin programını ve ilkelerini ortaya koyarak bunu Türk halkına duyurmuştur.
♦ Erzurum Kongresi hakkında bilgi vermiş ve bunun yapılacağını tüm yurda duyurmuştur.
♦ Gazi bu genelge ile İstanbul’un Anadolu’ya hâkim değil bağlı olacağı fikrini ortaya atmıştır.
♦ Bölgesel kurtuluşu çare olarak görenlere bir uyarı niteliğindedir.
Bu genelge itilaf devletleri tarafından büyük tepkiyle karşılandı.
♦ İstanbul hükümetine baskı yapmaya başladılar. İstanbul hükümeti ise bu baskı sonucunda bir genelge yayınladı.
♦ Mustafa Kemal 3 Ordu Müfettişliğinden alınmıştır.
♦ Bu görev geçici olarak Kazım Karabekir Paşa’ya verilmiştir.
♦ Mustafa Kemal’in yayınladığı genelgeye uyulmayacaktır.
♦ Kazım Paşa’ya çekilen bir telgrafta da Mustafa Kemal’in tutuklanması istendi.
♦ Fakat Kazım Paşa Mustafa Kemal’i tutuklamayıp emrinde olduğunu açıklayacaktır.
♦ Mustafa Kemal Amasya’dan Sivas’a gelip gereken emirleri verdikten sonra Erzurum Kongresi’ne katılmak için Erzurum’a doğru hareket edecektir.
