SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB) OTA ASYA’DAKİTürk DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
1.ÇARLIK RUYA’SININ YIKILIŞI VE BOLŞEVİK İHTİLALİ
Ekim Devrimi / Çarlık Yönetimi Yıkılıyor…
I. Dünya Savaşı, Rusya′da ekonomik sıkıntılara yol açmıştı. 1917′de önce Şubat Devrimi, daha sonra da Ekim Devrimi yaşandı. Çarın iktidardan vazgeçmesi ile Romanov hanedanının egemenliği ve monarşik rejim tarihe karıştı.
Lenin Başa Geçiyor…
vLenin liderliğindeki Bolşevikler, Ekim 1917′de silahlı ayaklanma ile iktidarı ele geçirdi. Meşrutiyetçiler, demokratlar, Menşevik Partisi′nden sosyalistler ve enternasyonalciler gibi siyasi rakipleriyle mücadeleye girişen Bolşevik Hükümeti, 1920′de bu mücadeleden başarıyla çıktı.
vYeni hükümet, savaşan uluslara ve onların hükümetlerine adil ve demokratik bir barış önerisinde bulundu. Toprak Kararnamesi kabul edilerek topraklar, manastır, kilise ve öteki mülklerle birlikte halka eşit biçimde dağıtıldı ve köylülerin borçları silindi.
vAlmanya ve diğer İttifak grubu üyeleri ile görüşmeler Brest-Litovsk′da tamamlandı. Kızıl Ordu oluşturuldu. Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Fakat yeni Sovyet yönetimi I. Dünya Savaşı sonunda Brest-Litovsk Antlaşması′nı tanımadığını açıkladı ve kaybettiği toprakları yeniden işgal etmeye başladı.
SSCB Kuruluyor…
©Sovyet Hükümeti, Çarlık Rusya’sı sınırları içinde yer alan halklar arasındaki ayrıcalıkları ve sınırlamaları ortadan kaldırdı. Bu uluslara kendi geleceğini belirleme hak-kının tanındığını açıkladı. Ukrayna, Belarus, Transkafkasya Federasyonu ve RL Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti birleşerek Aralık 1922′de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği′ni oluşturdu. Anayasa Ocak 1924′te kabul edildi. 1924′te Lenin′in ölmesiyle iktidara Stalin geldi.
2.RUSLAR’IN ORTA ASYA’YI İSTİLASI-SSCB YÖNETİMİNDE TÜRK TOPLULUKLARININ DURUMU
– Basmacılar Hareketi (1918-1931)
Basmacı Hareketi Neden Başladı?
Dünya Savaşı′nda Avrupa′da yenilgi yaşayan Rusya, 1916′da Türkistanlıların orduya alınmasına karar verdi. Bu karar Orta Asya′da tepki ile karşılanmış ve Türkistan′da bağımsızlık savaşı başlatmıştır. Ruslar bu ayaklanmaları önemsiz göstermek için ayaklanmaları Basmacı olarak adlandırmıştır.
Türkistan′da Ayaklanmalar Yayılıyor
·ØAskere alma kararına tepki olarak ortaya çıkan ilk toplu gösteriler Temmuz 1916′da Taşkent′te başladı. Semerkant, Hive,Buhara Hokand′da “Korbaşı” (savunma komutanı) olarak adlandırılan liderlerin etrafında toplanan kalabalıklar ayaklandı. Orta Asya ve Kafkaslarda sıkıyönetim ilan etti. Türklerin topraklarında hayvanlarına el konuldu. Bu olaylar sırasında binlerce Türkistan Türkü katledildi.
·ØBolşevik döneminde de Basmacılar hareketi sürdü. 1918′de Ergaş′ın liderliğinde Hokand şehrinde ayaklanma çıktı.Hokand’daüç gün içinde Ruslar tarafından 10.000′den fazla Türk öldürüldü. Ayaklanmalar kısa sürede Fergana Vadisine yayıldı. Bütün Türkistan′ı işgal etmek isteyen Rus ordusuile Basmacılar arasında kanlı çatışmalar yaşandı. Mücadeleler 1920′ye kadar sürdü. 192O′de Hive Hanlığı′nı ve Buhara Emirliği’ni işgal eden Ruslar buralarda merkeze bağlı halk cumhuriyetleri kurdu.
Enver Pasa ve Basmacılar
*Enver Paşa Kasım 1921′de Türkistan′a gelerek Türkistan Bağımsızlık Savaşı′na katılması Basmacıhareketine yeni bir ivme kazandırdı. Ancak Sovyet ordusunun
*1922 de genel bir saldırıya geçmesi üzerine Basmacı liderleri dağıldı. Ağustos 1922 de Duşanbe yakınlarında girilen çatışmada Enver Paşa hayatını kaybetti.
*Sovyet Ordusunun Basmacılara yönelik şiddetli saldırıları Türkistan′ın bağımsızlığını hedefleyen Basmacı hareketini başarısızlığa uğrattı. 1924′te yeniden başlayan Bas-alan da ancak 1935′e kadar sürdürülebildi.
Basmacı Hareketi Neden Başarısız Oldu?
«Korbaşı olarak adlandırılan liderler kendi aralarında birlik kuramadılar.
«Merkezi bir askeri yapı oluşturulamadı.
«Üstün silahlara sahip Rus birliklerine karşı yeterli silah ve malzemeye sahip olunamadı.
«Dışarıdan askeri ve mali yardım alınamadı.
