Tanzimat Fermanı (1839)
– I. Abdülmecit döneminde Mustafa Reşit Paşa’ya hazırlatılarak, Gülhane Parkında halka okunmuştur. Buna göre:
• Müslüman ve gayrimüslim halkın can, mal ve namus güvenliği devletin garantisi altında olacak.
• Vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde alınacak.
• Kanun önünde herkes eşit olacak.
• Müsadere kaldırılacak, özel mülkiyet gelecek. Miras olacak.
• Mahkemeler açık olacak, hiç kimse haksız yere cezalandırılmayacak.
• Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
*Önemi :
– İlk defa bir Osmanlı padişahı sınırsız olan yetilerinin üstünde bir kanun gücünü tanımış oldu. Bu sebeple Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde anayasallaşma sürecinin başlangıcı olarak kabul edilir.
– Hukukta Müslim- Gayrimüslim eşitliği sağlanmıştır.
– Askerlik görevi ocak hizmeti olmaktan çıkarılarak vatan görevi şekline dönüşmüştür.
– Osmanlıcılık fikrinin doğmasına zemin hazırlamıştır.
Islahat Fermanı (1856)
– Kırım Savaşı’nda İngiltere ve Fransa’dan yardım alan Osmanlı Devleti, bu devletlerin iç işlerine karışmasını önlemek amacıyla 1856’da Islahat Fermanı’nı ilan etti. Buna göre:
• Gayrimüslimler devlet memuru olabilecekler, istedikleri okulda okuyabilecekler.
• Gayrimüslimlere karşı küçük düşürücü sözler kullanılmayacak.
• İşkence, dayak ve kötü muamele ortadan kaldırılacak.
• Vergiler herkesin gelirine göre alınacak.
• ………
*Önemi :
- Gayrimüslimler, tanınan ayrıcalıklarla Müslümanlardan daha üstün konuma gelmişlerdir. Bu da toplumsal huzursuzluğa neden olmuştur.
– Avrupalı devletlerini iç işlerimize daha fazla karışmasına neden olmuştur.
– Osmanlı Devleti’nin parçalanma süreci hızlanmıştır.
I. Meşruriyet Dönemi (1876-78)
– Genç Osmanlıların yürüttüğü faaliyetler
– Avrupalıların içi işlerine karışmasına engel olmak istenmesi.
– Azınlıklara haklar vererek onların devletten kopmalarına engel olmak istenmesi.
– İstanbul Konferansı’ndan lehte bir karar çıkarabilmek için.
Not: Meşrutiyet 23 Aralık 1876’da ilan edildi. 20 Mart 1877’de Meclis- i Mebusan toplandı. Meşrutiyet Avrupa’da beklenen ilgiyi görmedi.
I. Meşrutiye’in Getirdiği Yenilikler
– Halk dolaylı da olsa ilk kez padişahın yanında yönetime katılma hakkı elde etti.
– Osmanlı Devleti ilk kez anayasa ilan etti ve parlamenter sisteme geçti.
– Kanun-ı Esasi Türk tarihinin ilk anayasasıdır.
– Padişahın yetkileri meclisten daha üstün tutulmuş ve meclis danışma meclisi konumuna düşürülmüştür.
Kanun-ı Esasinin Esasları
– Yürütme görevi, padişah başkanlığında “Vekiller Heyeti”’ne aittir( Bakanlar Kurulu).
– Yasama yetkisi, “ Ayan” ve “ Mebusan Meclisi’ne” aittir.
– Seçimler 4 yılda bir yapılır.
– Ayan Meclisi üyeleri padişah tarafından atanır.
– Meclisi açma ve kapatma yetkisi padişaha aittir.
Fransız İhtilali Nedir?
• 1789’da Fransa’da çıkan ihtilal, önce Avrupa’ya sonra da bütün dünyaya yayıldı.
• Fransız ihtilali’yle ortaya çıkan milliyetçilik ve özgürlük düşüncesi, bağımsızlık duygularının güçlenmesine neden oldu.
• Milliyetçilik düşüncesi, bütün Avrupa ülkelerini etkiledi.
• “Her milletin, kendi devletini kurup kendi kendini yönetmesi”ni öngören milliyetçilik akımı, imparatorlukların yıkılmasına neden oldu.
• Yeni milli devletler kuruldu.
1. Dünya Savaşı sonucunda birçok imparatorluk yıkılıp yerine milli devletler kurulmuştur.
• Fransız ihtilali ile yaygınlaşan eşitlik, özgürlük, adalet gibi kavramlar devlet ve toplum hayatına girdi.
• İnsan hakları ve laiklik devlet sisteminde yer almaya başladı.
Savaş Öncesi Avrupa ve Amerika
• Almanya ve İtalya siyasi birliklerini tamamlayarak sömürge yarışına girdiler.
• İsviçre ve Norveç, birbirlerinden ayrılarak bağımsız oldular.
• Rus Çarlığı ekonomik gelişmesini tamamlamak için sıcak denizlere ulaşmanın yollarını arıyordu. Bu denizlere ulaşan yollar ise Osmanlı Devleti’nin elindeydi.
• Japonya, sanayileşmesini tamamlayarak Avrupa devletleriyle rekabete başladı.
• Amerika 18. yüzyılın sonlarında İngiltere’ye karşı giriştiği mücadeleyi kazanarak bağımsız oldu (Versay Antlaşması 1783) .
Sanayi İnkılabı Sonuçları
1. Sanayi inkılabı’yla, insan ve hayvan gücüne dayanan üretim yerine makine gücüne dayanan üretime geçildi.
2. Kurulan birçok fabrikada daha ucuza daha çok mal üretilmeye başlandı.
3. Üretimin artması, sanayileşmiş ülkelerin ham madde bulma ve ürettiklerini pazarlama ihtiyaçlarını artırdı.
4. Ham madde ve pazar ihtiyacı, sanayileşen ülkeleri geri kalmış ülkeleri sömürgeleştirmeye yöneltti. Bu durum sanayileşmiş ülkeler arasında rekabet ve sömürgecilik yarışını hızlandırdı.
5. Sanayileşen ülkelerde hayat şartları iyileşti.
6. Sanayileşen ülkelerde nüfus arttı.
7. Köylerden sanayi kentlerine büyük göçler yaşandı. Şehir nüfusları arttı.
8. İşçi sınıfı ortaya çıktı.
9. Buhar gücüyle çalışan lokomotiflerin, gemilerin yapılması, yeni yol ve kanalların açılmasını sağladı. Ulaşım kolaylaştı. Ulaşımın kolaylaşması, uzak ülkelerden bol ve ucuz ham madde getirilmesini sağladı. Bu durum iç ve dış ticareti geliştirdi.
10.Ülkeler, sanayi ve tarım toplumu gibi sınıflandırmaya tabi tutuldu.
11.Sanayileşemeyip tarım toplumu aşamasında kalan ülkeler Sanayi inkılabı’ndan olumsuz etkilendi. Birçoğu, sanayide gelişmiş Avrupa devletlerinin ekonomik ve siyasi işgaline uğrayıp sömürgeleşti.
12.Sömürgeciliğe girişen devletler silahlanma yarışına girdiler. İtalya (1870) ve Almanya (1871)’nın siyasi birliklerini tamamlaması ve sanayileşmesi ile bu rekabet daha da arttı. Devletler arası bloklaşma (gruplaşma)’lar başladı.
13.Devletler arası rekabet 1. Dünya Savaşı’na neden oldu.
14.Osmanlı Devleti Sanayi inkılabı’nı gerçekleştiremedi. Tarım toplumu olarak kaldı.
