İtme ve Momentum

Momentum

Momentum bir cismin çarptığında uyguladığı fiziksel büyüklüktür. Bu büyüklük cismin hızı ve kütlesi ile doğru orantılıdır. Yani cismimiz ne kadar ağır ve hızlı ise, çarpma anında yaratacağı etki o kadar büyük olur. Cismin kütle ve hızının çarpımı ile bulunur ve vektörel bir büyüklük ifade eder. Aynı zamanda çizgisel momentum olarak da adlandırılır.

Newton’un görüşüne göre, belli bir momentuma sahip cisme; hiçbir kuvvet etki etmediği taktirde, momentumu sabit kalır. Gerçek hayatta ise, cisimlere etki eden sürtünme kuvveti, momentumun sabit kalmasını engeller. Bu durumda uzayda yapılan bir deneyde, sabit momentum ile bırakılan cisim, dışarıdan başka bir etkiyle karşılaşmadığı takdirde sabit momentum ile hareket eder.

Cisme uygulanan herhangi bir kuvvet cismin momentumunu her koşulda değiştirir. Cisim hareket halinde ise, hareket yönünde uygulanan bir kuvvet momentumunu arttırırken; hareket yönünün tersine uygulanan bir kuvvet cismin momentumunu düşürür. Momentum ışık hızına yakın hızlarda dahi özelliklerini korur.

Eylemsizlik Momenti

Newton’un eylemsizlik prensibinde olduğu gibi, belli bir eksen etrafında dönmekte olan cismin, hızını etkileyecek şekilde etki eden kuvvetlere karşı koyma özelliğidir. Cisim hızını korumaya eğilimlidir ve cismin hızı ile eylemsizlik momenti arasında bir ilişki yoktur. Bu durumda cisim hızındaki değişikliklerden yola çıkarak, eylemsizlik momentumu hakkında kanıya varılamaz.

Açısal Momentum

Momentum vektörünün herhangi bir noktaya göre dönmesiyle oluşan yeni vektöre açısal momentum denir. Açısal momentum vektörü her zaman dönme düzlemine diktir ve dönüş yönü sağ el kuralıyla bulunabilir. Baş parmağın momentum yönünü, işaret parmağı konum vektörünün yönünü verdiğinde, avuç içinin baktığı kısım da açısal momentumun yönünü vermektedir.

Dünyamız, güneş çevresinde yıllık dolanımı nedeniyle yörüngesel açısal momentuma, günlük dönme hareketiyle de açısal momentuma sahiptir. Açısal momentum bir vektörel niceliktir ve bu özelliğiyle hızının yanında yönünden de bahsedildiğinde eksiksiz bir şekilde tanımlanmış olur.