1. Ana Sayfa
  2. YGS-LYS Fizik Ders Notu

20- Elektrik Akımına Giriş

20- Elektrik Akımına Giriş
0

Potansiyelleri farklı olan iki iletken cisim birbirlerine dokundurulduğunda potansiyelleri eşit oluncaya kadar birinden diğerine elektrik yükü akışı olur.Potansiyeller eşitlendiğinde yani potansiyel farkı sıfır olduğunda bu akış durur. Akışkanların basınç farkından dolayı akmasını ve basınç farkı ortadan kalkınca akmanın durmasını buna benzetebiliriz. Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır.

Şekilde, pil, anahtar ve lamba ile oluşturulan devrede, anahtarın kapatılmasıyla lambanın yandığı gözlenir. Bu durumda lamba üzerinden akım geçtiği anlaşılır.1 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

Bir iletken içinde elektronların sürekli olarak akışına elektrik akımı denir. Akım ŞiddetiBir iletkenin kesitinden bir saniyede geçen elektron miktarına akım şiddeti denir. i harfi ile gösterilir. Akım şiddeti ampermetre denilen aletle ölçülür. Ampermetre devreye seri bağlanır. Bağlandığı yerin direncini etkilememesi için ampermetrenin iç direnci çok çok küçüktür. Pratikte sıfır kabul edilir. Akım şiddeti birimi amperdir. A harfi ile gösterilir. 1 amperin binde birine miliamper denir. Bir iletkenin kesitinden t sürede geçen yük miktarı q ise, i akım şiddeti, i = q/t bağıntısı ile hesaplanır. Bağıntıya göre, 2 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

Üretecin veya pilin + ucu uzun, – ucu kısa çizgi ile gösterilir. Elektronlar üretecin (–) kutbundan (+) kutbuna doğru hareket ederler. Fakat akımın yönü, elektronların hareket yönünün tersine yani (+) kutuptan (–) kutba doğru olduğu kabul edilmiştir. Bu bir kabullenmedir. Önemli bir sebebi yoktur.3 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

Bir İletkenin Direnci Elektronlar bir iletken içinde hareket ederken atom ve moleküllerle etkileşir ve enerji kaybederler. İyi iletken olmayan maddeler içinde ise hareket edemez ve akım oluşturamazlar, yani engellerle karşılaşırlar. Maddeler üzerinden geçen akıma karşı bir tepki yani direnme gösterirler. Bu direnmeye direnç denir. Direnç şekildeki gibi gösterilir ve R ile sembolize edilir. Direnç birimi ohm olup kısaca W ile gösterilir. 4 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders NotuYalıtkan maddelerin direnci çok büyük olduğundan hiç akım geçirmezler. Elektrik akımını en iyi iletenler saf metallerdir. Uzunluğu l, kesit alanı S olan bir iletkenin direnci,5 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notubağıntısı ile hesaplanır. Burada r, iletkenin öz direncidir. Bu bağıntıya göre, direnç telin uzunluğu ve özdirenci ile doğru, kesit alanı ile ters orantılıdır.

Kısa DevreAkımın dirençsiz yolu tercih etmesine kısa devre denir.Şekilde yanmakta olan lambanın iki ucu iletken bir telle birleştirilir yani K anahtarı kapatılırsa, akım dirençsiz yoldan gider. Dolayısıyla lambanın üzerinden giden i akımı artık lamba üzerinden gitmez ve lamba söner. Lamba yerinde bir R direnci olması halinde de aynı durum geçerlidir.6 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu
Değişken Direnç (Reosta)Bir iletkenin direncini değiştirmek için kullanılan alete reosta denir. Reostaya ayarlı dirençte denilir. Kısa devre prensibi geçerlidir. Şekilde okun ucuna kadar iki yol vardır. Biri dirençli diğeri dirençsiz yoldur. Akım dirençsiz yolu tercih ettiğinden, devrede yalnız okun ucundan 1 yönünde kalan direnç var demektir. Dolayısıyla ok 1 yönünde hareket ettirilirse, direnç azalır, 2 yönünde hareket ettirilirse direnç artar.7 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

Potansiyel Farkı (Gerilim)Potansiyel iş yapabilme yeteneği olarak ifade edilebilir. Potansiyel enerji, depolanmış ve kullanıma hazır enerji demektir. Pil ve üreteçlerde de böyle bir enerji vardır. Potansiyel farkı denildiğinde iki noktanın potansiyellerinin farkı demektir. Üreteçlerin (+) ve (–) kutuplarının potansiyelleri farklıdır. Dolayısıyla üretecin iki ucu arasında bir potansiyel farkı (gerilim) vardır. Bu potansiyel farkına gerilim de denir.

Bir devrenin iki noktası arasında sabit bir potansiyel farkı var ise, bu iki nokta arasında düzenli bir akım oluşur. Evlerde 220 voltluk sabit bir potansiyel farkı kullanıldığı için ampüllerin parlaklığı zamanla değişmez.Potansiyel farkının birimi volttur. V harfi ile gösterilir. Voltmetre denilen aletle ölçülür. Voltmetre devreye paralel bağlanır. Voltmetrenin üzerinden akım geçmemesi için iç direnci çok çok büyük seçilir ve pratikte sonsuz kabul edilir.8 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu
OHM KANUNU Bir iletkenin uçları arasındaki potansiyel farkının, iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabittir. Bu sabit değer iletkenin direncine eşittir. Buna göre,10 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu9 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

Direnç R, potansiyel farkı V, akım şiddeti i olduğuna göre, kısaca 11 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders NotuV= i.R olarak yazılır.

Ohm kanunu, potansiyel farkı, akım ve direnç üçlüsü arasındaki ilişkiyi belirtir. Potansiyel farkı akım şiddeti grafiğinin eğimi, iletkenin direncini verir.12 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

13 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders NotuDİRENÇLERİN BAĞLANMASI Seri Bağlama ve Özellikleri

Dirençlerin uç uca bağlanmasıyla elde edilen bağlanma şekline seri bağlama denir. 1. Üreteçten çekilen akım kollara ayrılmaz ve bütün dirençlerin üzerinden eşit şiddette akım geçer.iT = i1 = i2 = i314 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu
2. Herbir direncin uçları arasın-daki potansiyel farkının toplamı, üretecin uçları arasındaki potansiyel farkına eşittir. V = V1 + V2 + V+ …3. Dirençlerin toplamı toplam dirence eşittir.Reş = R1 + R2 + R3 + …15 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu
Paralel Bağlama ve ÖzellikleriBirer uçları bir noktada, diğeruçları da başka bir noktada olacak şekilde yapılan bağlama şekline paralel bağlama denir.1. Paralel bağlamada üreteçten çekilen toplam akım K noktasında kollara ayrılır, sonra tekrar L noktasında birleşir ve üretece gelir.iT = i+ i2 + i3 olur.16 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

2. Dirençlerin hepsi K ve L noktalarına bağlı olduğu için, K – L noktaları arasındaki potansiyel farkı ne ise, bütün dirençlerin uçları arasındaki de o kadardır. Ayrıca üreteç K ve L noktalarına paralel bağlı olduğundan, V = V1 = V2 = V3 dür. 3. Devrenin eşdeğer direncinin tersi, dirençlerin terslerinin toplamına eşittir. 17 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu* Paralel bağlı dirençlerin eşdeğeri, en küçük direnç değerinden daha küçüktür.

* Paralel bağlı Rve R2dirençlerinin eşdeğeri,18 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notubağıntısı ile de bulunabilir.19 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu

* Herbirinin değeri R olan n tane özdeş direnç paralel bağlanırsa, eşdeğer direnç, 27 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu Elektriksel Güç Bir iletkenin birim zamanda yaydığı elektriksel enerjiye o iletkenin gücü denir. Buna göre, elektriksel güç, 31 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders NotuP=i , V=i2.R olur. Ayrıca32 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu değeri yerine yazılırsa 33 Elektrik Akım0 Elektrik Akımı Ders Notu olarak ta ifade edilebilir.

İlginizi Çekebilir

Yazar Hakkında

Global Education

Yorum Yap